Nuklearna medicina i štitna žlijezda: Razgovor sa specijalistom dr Ljiljanom Grahovac

Dr Ljiljana Grahovac, specijalista nuklearne medicine, posvetila je više od 20 godina dijagnostici i liječenju bolesti štitne žlijezde. U ovom intervjuu otkriva nam važnost preventivnih pregleda, simptome koji upućuju na probleme sa štitnom žlijezdom i šta sve obuhvata pregled kod specijaliste.

Šta je nuklearna medicina i čime se bavi?

Nuklearna medicina je specijalizovana oblast koja koristi malu količinu radioaktivnih supstanci za dijagnostiku strukture i funkcije raznih organa. Jedan od njenih glavnih segmenata je tireologija – dijagnostika i liječenje bolesti štitne žlijezde.

Šta je tireologija?

Tireologija grana medicine koja se bavi isključivo štitnom žlijezdom, a specijalisti koji se njom bave su specijalisti nuklearne medicine i endokrinologije. Ove dvije specijalnosti usko su povezane u dijagnostici i liječenju bolesti štitne žlijezde.

Kada treba da se javimo specijalisti nuklearne medicine?

Ukoliko osjećate simptome kao što su zamor, problemi sa srcem (lupanje, aritmije), promjene raspoloženja, depresija, problemi sa plodnošću, menstrualnim ciklusima ili gastrointestinalni simptomi (prolivi, zatvori) koji duže traju, trebali biste se obratiti specijalisti. Takođe, otoci, grčevi, i problemi sa metabolizmom takođe mogu ukazivati na poremećaj rada štitne žlijezde.

Ko i koliko često bi trebalo da kontroliše štitnu žlijezdu?

Budući da su bolesti štitne žlijezde jako rasprostranjene, preventivni pregledi su ključni, posebno za pacijente sa autoimunim bolestima, kao što su dijabetes, reumatoidni artritis, perniciozna anemija ili multipla skleroza. Osobe sa porodičnom anamnezom oboljenja štitne žlijezde, trudnice, ali i sve žene koje planiraju trudnoću, te osobe sa problemima plodnosti trebaju obavezno kontrolisati štitnu žlijezdu.

Takođe, trebalo bi da se jave srčani bolesnici, žene koje imaju problem sa začećem, odnosno neplodnošću, ali i muškarci, zato što štitna žlijezda reguliše funkciju i testisa i jajnika, kao i morfologiju spermatozoida. Trebalo bi da se jave i žene koje su do sada imale problema sa trudnoćama, spontanim pobačajima, prijevremenim pobačajima, zato što neregulisan rad štitne žlijezde može da bude uzrok svih tih problema.

Pored toga, specijalisti nuklearne medicine treba da se jave pacijenti koji imaju neke od simptoma koje smo naveli u prethodnom odgovoru, kao što je usporen ili ubrzan organizam, ili drugi.

Koliko su oboljenja štitne žlijezde česta kod muškaraca?

Iako žene 5 do 7 puta češće obolijevaju, broj muškaraca s dijagnostikovanim oboljenjima raste – dijelom zbog bolje dijagnostike, ali i zbog toga što se ranije smatralo da su bolesti štitne žlijezde bolesti žena.

Obzirom da su bolesti štitne žlijezde u 80% slučajeva nasljedne, a znamo da genetika ne bira, uvijek preporučujemo da se i muškarci jave na preventivne preglede štitne žlijezde ukoliko imaju pozitivnu porodičnu anamnezu, ali i ukoliko imaju bilo koji od simptoma ili predispozicija.

Šta obuhvata pregled štitne žlijezde?

Prvi i najvažniji korak u procjeni stanja štitne žlijezde јeste razgovor sa pacijentom i uzimanje detaljne anamneze. Tokom razgovora obavezno pitamo da li neko u porodici boluje od bolesti štitne žlijezde, kao i da li јe bilo zračenja u području vrata ili grudnog koša, јer i ta zračenja mogu biti uzrok oboljenja štitne žlijezde.

Ultrazvučni pregled predstavlja osnovnu dijagnostičku metodu. Njime možemo otkriti upale i čvorove štitne žlijezde, čak i u slučajevima kada pacijenti nemaju nikakve simptome i kada su promjene prisutne duži vremenski period.

Pored ultrazvuka, veoma su važne i laboratorijske analize krvi, koje uključuju:

• Hormone štitne žlijezde (FT3, FT4, TSH),
• Antitijela (na tireoglobulin i tiroidnu peroksidazu).

Kod pacijenata sa čvorovima na štitnoj žlijezdi dodatno se ispituju tumor markeri specifični za štitnu žlijezdu, kao što su kalcitonin i tireoglobulin.

Takođe, neophodno је provjeriti i nivo parathormona, koga luče paratiroidne žlijezde smještene uz štitnu žlijezdu. Parathormon јe ključan za metabolizam kalcijuma i vitamina D, pa јe njegova kontrola obavezna kod pacijenata sa kamenčićima u žučnoј kesi i bubrezima, kao i kod onih sa osteoporozom ili pojačanom razgradnjom kostiju.

Kada su prisutni čvorovi na štitnoj žlijezdi, ultrazvuk ne može sa sigurnošću pokazati da li su oni dobroćudni ili zloćudni. Iako јe većina čvorova štitne žlijezde dobroćudna, za tačnu dijagnozu potrebno јe uraditi biopsiju tankom iglom, poznatu kao punkcija čvorova štitne žlijezde, kako bi se utvrdilo da li јe riječ o malignitetu.

Kao dodatna metoda ispitivanja štitne žlijezde, koristi se i scintigrafija, koja pruža uvid u funkcionalno stanje žlijezde.

Koliko je vitamin D važan za zdravlje štitne žlijezde?

Vitamin D ne utiče direktno na rad štitne žlijezde, ali ga često određujemo kod pacijenata zbog njegove povezanosti s funkcijom paratiroidnih žlijezde. Te male žlijezde, smještene uz štitnu žlijezde, igraju ključnu ulogu u regulaciji metabolizma kalcijuma i vitamina D. Zato je procjena nivoa vitamina D kod pacijenata dio rutinskih pregleda, posebno jer on ima širok uticaj na zdravlje – od jačanja imuniteta i kostiju do podrške kod određenih neuroloških bolesti.

Vitamin D se precizno mjeri iz krvi, što nam omogućava da utvrdimo da li pacijent ima deficit. Većina ljudi u kontinentalnim područjima, poput našeg, treba da uzima vitamin D, naročito u periodu od oktobra do aprila. Tokom ovih mjeseci, kada manje boravimo na suncu, dolazi do pada nivoa vitamina D, što može oslabiti imunitet i negativno uticati na zdravlje kostiju.

Osnovni izvori vitamina D, poput morske hrane, nisu često zastupljeni u našoj ishrani, pa je suplementacija ovog vitamina često neophodna. Jednostavnom analizom krvi možemo utvrditi tačne vrijednosti vitamina D i, po potrebi, savjetovati njegov dodatak kako bismo unaprijedili opšte zdravstveno stanje pacijenata.

Možemo li imati problem sa štitnom žlijezdom, a da to ne znamo?

Moguće je da osoba ne zna da ima problem sa štitnom žlijezdom. Procjenjuje se da u svijetu postoji oko 350 miliona ljudi sa nekim poremećajem rada štitne žlijezde, ali čak 60% njih nije dijagnostikovano. To znači da veliki broj ljudi nije svjestan svog stanja, jer u ranim fazama određenih bolesti hormoni štitne žlijezde mogu biti potpuno uredni.

Slično tome, pacijenti sa čvorovima na štitnoj žlijezdi često nemaju nikakve simptome koji bi ukazali na potrebu za hitnim odlaskom kod ljekara. Upravo zbog toga preventivni pregledi igraju ključnu ulogu. Posebno naglašavamo značaj porodičnih pregleda – ako neko u porodici ima bolest štitne žlijezde, preporučuje se da djeca, braća, sestre i roditelji obavezno pregledaju štitnu žlijezdu, a prvi korak je ultrazvučni pregled.

Šta je Hašimoto sindrom i koje posljedice nosi?

Hašimoto sindrom je najčešća bolest štitne žlijezde, prisutna kako kod odraslih, tako i kod djece, i javlja se u obje populacije – i muškoj i ženskoj. Radi se o autoimunoj bolesti u kojoj imune ćelije napadaju štitnu žlijezdu, pri čemu organizam stvara antitijela protiv sopstvene štitne žlijezde.

Naziv bolesti potiče od japanskog ljekara Hašimota, ali je ovaj sindrom vrlo prepoznatljiv i među našim pacijentima, koji često postavljaju pitanja upravo o ovoj dijagnozi. Hašimoto sindrom u početnim fazama može imati potpuno uredne hormone, međutim, s vremenom se razvijaju poremećaji u radu štitne žlijezde, koje pacijenti najčešće primijete kroz simptome smanjenog ili pojačanog rada ovog organa.

Krajnja komplikacija Hašimoto sindroma, kao hronične upalne bolesti štitne žlijezde, najčešće je hipotireoza, odnosno smanjen rad štitne žlijezde.

Koliko je važno rano otkrivanje Hašimoto sindroma?

Rano otkrivanje svih bolesti štitne žlijezde, uključujući Hašimoto sindrom, ključno je zbog uloge štitne žlijezde u regulaciji rada cijelog organizma i psihofizičkog razvoja. Posebno je važno otkriti probleme sa štitnom žlijezdom kod djece, zbog čega se već trećeg dana nakon rođenja u porodilištima radi neonatalni skrining – testiranje funkcije štitne žlijezde iz krvi.

Preventivni pregledi su takođe važni u kasnijem djetinjstvu, posebno u periodu puberteta, ako u porodici postoji istorija oboljenja štitne žlijezde. Kod trudnica i žena koje planiraju trudnoću ili se suočavaju sa problemom neplodnosti, pregled štitne žlijezde je obavezan jer su poremećaji ovog organa jedan od vodećih uzroka neplodnosti.

Osim toga, rano otkrivanje čvorova na štitnoj žlijezdi, bilo ultrazvukom ili dodatnim metodama poput punkcije, omogućava pravovremeno liječenje i može spriječiti ozbiljnije komplikacije, uključujući i zloćudne promjene.

Može li štitna žlijezda biti dovedena u ravnotežu zdravim načinom života?

Iako zdrav način života i pravilna ishrana doprinose opštem zdravlju, bolesti štitne žlijezde su često kompleksne, autoimunog i genetskog porijekla. Zbog toga minerali, vitamini ili promjene u ishrani ne mogu značajno uticati na tok ovih bolesti.

Najvažnija je prevencija – redovni preventivni pregledi i pravovremeno javljanje ljekaru. Kada se dijagnoza uspostavi, uvođenje adekvatne terapije ključ je za uspješno upravljanje bolešću.

Pacijenti na doživotnoj supstitucijskoj terapiji za poremećaje štitne žlijezde, kao što je hipotireoza, uz redovne kontrole mogu voditi potpuno normalan život. Oni se mogu baviti profesionalnim sportom, zasnivati porodicu i imati kvalitetan život, jednako kao i osobe bez problema sa štitnom žlijezdom.

Dr Ljiljana Grahovac nas podsjeća na važnost brige o zdravlju štitne žlijezde i pravovremene preglede. Ako primijetite bilo koji od navedenih simptoma ili imate porodičnu istoriju bolesti štitne žlijezde, obratite se specijalisti. Prevencija je ključ za zdravlje!